نقش کیفیت های طراحی شهری ادراک شده با فعالیت بدنی ساکنان محله، نمونۀ موردی: محلات سعادت آباد و شهرک قدس تهران

امروزه علی رغم پیشرفت علوم پزشکی و بهداشت عمومی، شیوع بالای بیماری­های­ غیر واگیر سلامت شهروندان را تهدید می­کند و کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی یکی از علل اصلی آن است. نامناسب بودن محیط شهری برای حضور پیاده و تحرک روزانۀ شهروندان شهرها را به محیط­های مشوق شیوۀ زندگی کم­تحرک تبدیل کرده است. با وجود عنایت­های روزافزون به موضوع سلامت، بخش اعظم پژوهش­های بومی در حوزۀ علوم پزشکی صورت گرفته و مطالعات در حوزۀ طراحی شهری نیز اندک هستند. از این  رو هدف این پژوهش بررسی رابطۀ کیفیت طراحی شهری محیط ادراک شدۀ محله با انواع فعالیت بدنی افراد به مثابۀ یکی از رفتارهای مرتبط با سلامت جسمانی است. روش پژوهش «کمّی» از نوع «همبستگی میان متغیرها» است و در طرح پژوهش از آزمون معنادار بودن تفاوت میان دو گروه مستقل استفاده شده است. بر این اساس، دو محله با فرم شهری متفاوت در محدودۀ منطقۀ دو شهر تهران در محدوده­های «سعادت آباد» و «شهرک قدس» انتخاب گردید. برای گردآوری داده­ها از پرسش نامۀ بین­المللی فعالیت بدنی و پرسش­نامۀ­ بومی­ شدۀ «سنجش پیاده­رهواری محیط محله» استفاده شده که از طریق نمونه­گیری طبقه­ای با 123 نفر از ساکنان بزرگسال (18-65 سال) دو محله به صورت مصاحبۀ رو در رو تکمیل گردیده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که فرم شهری محیط مسکونی می­تواند بر رفتار فعالیت بدنی ساکنان تأثیرگذار باشد، این موضوع از طریق رابطۀ مثبت مؤلفه­های سازندۀ کیفیت طراحی شهری محیط ادراک شدۀ محله قابل توضیح است. ساکنان محله مشوق فعالیت بدنی (سعادت آباد) فعالیت بدنی بیشتری نسبت به ساکنان محلۀ مشوق کم تحرکی (شهرک قدس) دارند. همچنین فعالیت بدنی ساکنان محلۀ اول با کیفیت­های طراحی شهری متعددی از سه مؤلفۀ عملکردی، زیباشناختی، و زیست محیطی مرتبط است، در حالی که در محلۀ دوم فعالیت بدنی ساکنان کیفیت­های طراحی شهری اندکی برای تشویق افراد به فعالیت بدنی و تحرک در محیط محله دیده می شود. نتایج پژوهش حاضر مؤید اهمیت فرم شهری محیط محله و به تبع آن رشتۀ طراحی شهری در ارتقای سلامت جسمانی ساکنان و پیشگیری از بیماری های ناشی از کم تحرکی افراد است.